Bài giảng Ngữ Văn 9 - Bài 2: Truyện thơ Nôm - Viết: Phân tích một đoạn trích tác phẩm văn học

 SIÊU TRÍ NHỚ
 • Nhiệm vụ: 
- Liệt kê tên các đoạn trích trong Truyện Kiều 
và Truyện Lục Vân Tiên đã được học.
- Liệt kê các yêu cầu của kiểu bài Phân tích một 
tác phẩm văn học đã học ở Bài 1.
 • Hình thức: Hoạt động nhóm 4HS
 • Sản phẩm: Liệt kê trên bảng phụ
 • Thời gian: 3 phút BÀI 2: 
 TRUYỆN THƠ NÔM
 KĨ NĂNG VIẾT
PHÂN TÍCH MỘT ĐOẠN TRÍCH 
 TÁC PHẨM VĂN HỌC I. TÌM HIỂU YÊU CẦU CỦA KIỂU VĂN BẢN
 • Học sinh đọc cá nhân phần định hướng sgk trang 48 trong thời gian 3 phút.
 • Tham gia thử thách chuyền bút: bút sẽ được chuyền ngẫu nhiên theo tín 
 hiệu của 1 bản nhạc, nhạc dừng ở đâu bóng đang ở vị trí của bạn nào là bạn 
 đó cần đưa ra 1 thông tin về yêu cầu kiểu bài trong vòng 5s. Cứ thể tiếp tục 
 cho tới khi tìm được hết yêu cầu kiểu bài. Ai nêu được thì có điểm thưởng, 
 không nêu được phải thực hiện thử thách mà GV đưa ra (có thể nhảy theo 
 một điệu nhạc, hát một đoạn trong một bài hát, diễn tả theo một hình ảnh) I. TÌM HIỂU YÊU CẦU CỦA KIỂU VĂN BẢN
1. Kiểu bài: nghị luận phân tích một đoạn trích 
 tác phẩm văn học
 Phân tích đoạn trích một tác phẩm văn học (nội dung chủ đề, 
 những nét đặc đặc sắc về hình thức nghệ thuật và hiệu quả 
 thẩm mĩ của nó) thuộc kiểu bài nghị luận văn học, trong đó 
 người viết dùng lí lẽ, bằng chứng để làm sáng tỏ chủ đề, 
 những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của đoạn trích và 
 hiệu quả của nó đối với việc thể hiện nội dung đoạn trích. I. TÌM HIỂU YÊU CẦU CỦA KIỂU VĂN BẢN
2. Yêu cầu kiểu văn bản
Giới thiệu được khái • Phân tích được nội dung Nêu những 
 cơ bản của đoạn trích.
quát về tác phẩm và suy nghĩ và 
 • Phân tích được một số nét 
đoạn trích. cảm xúc của 
 đặc sắc về hình thức nghệ 
 thuật, chỉ ra mối quan hệ bản thân về 
 giữa hình thức và nội dung, nội dung và 
Nêu tóm tắt bối cảnh 
 từ đó làm rõ giá trị của các nghệ thuật 
trước đoạn trích và chủ 
 yếu tố hình thức trong việc của đoạn 
đề, âm hưởng bao trùm thể hiện nội dung, chủ đề trích.
đoạn trích. của đoạn trích. II. THỰC HÀNH
1. Hướng dẫn quy trình viết theo các bước
 Đề bài: Phân tích đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” 
 (trích “Truyện Kiều” của Nguyễn Du)
 • HS đọc các bước thực hành viết 
 trong SGK tr.49 và đặt câu hỏi về 
 điều còn băn khoăn, thắc mắc.
 • Thời gian: 5 phút II. THỰC HÀNH
1. Hướng dẫn quy trình viết theo các bước
 Đề bài: Phân tích đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” 
 (trích “Truyện Kiều” của Nguyễn Du)
Chuẩn bị Viết bài
 Kiểm tra và 
 Tìm ý và chỉnh sửa
 lập dàn ý III. HƯỚNG DẪN QUY TRÌNH VIẾT
a. Chuẩn bị 
 • Đọc kĩ đề bài, xác định yêu cầu cần thực hiện.
 • Xem lại kiến thức ngữ văn về truyện thơ Nôm, nội 
 dung đọc hiểu đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng 
 Bích, chú ý xuất xứ.
 • Xác định nội dung và hình thức nghệ thuật nổi bật 
 nhất của đoạn trích. b. Tìm ý và lập dàn ý
 Tìm ý
 Nội dung chính của tác 
Nghệ thuật của đoạn trích có phẩm là gì?
gì đặc sắc?
 Các yếu tố hình thức nghệ 
 thuật ấy đã làm nổi bật nội 
Qua đoạn trích, Nguyễn Du dung của đoạn trích như thế 
thể hiện được tấm lòng (chữ nào?
tâm) và tài năng (chữ tài) như 
thế nào? Lập dàn ý
 Mở bài Giới thiệu khái quát về Truyện Kiều và đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích
 - Nêu tóm tắt câu chuyện trước đoạn trích kiều ở lầu Ngưng Bích và cảm hứng chủ 
Thân bài đạo của đoạn trích này.
 - Phân tích khung cảnh gợi nỗi nhớ của Thúy Kiều qua sáu câu thơ đầu. Chú ý nghệ 
 thuật lựa chọn không gian, thời gian và các hình ảnh.
 - Phân tích nỗi nhớ thương của Thúy Kiều qua tám câu thơ tiếp. Chú ý nghệ thuật lựa 
 chọn ngôn từ và bút pháp miêu tả nội tâm nhân vật.
 - Phân tích diễn biến tâm trạng của Thúy Kiều qua tám dòng thơ cuối. Chú ý các biện 
 pháp nghệ thuật, lựa chọn hình ảnh, không gian, thời gian, câu hỏi tu từ...
 Kết bài Nêu những suy nghĩ và cảm xúc của em về nội dung và nghê thuật của đoạn trích Kiều 
 ở lầu Ngưng Bích. c. Viết bài
 Khi viết bài em cần chú ý:
 Sử dụng một số cách viết 
 Trong một số trường 
 Tách đoạn hợp lí để mở bài và kết bài hấp 
 hợp, em có thể trao 
Kết hợp và sử dụng các dẫn như: trích những 
 đổi với các ý kiến 
nêu luận phương tiện liên đoạn thơ cùng chủ đề với 
 trái chiều về tác 
điểm, lí lẽ, kết để liên kết tác phẩm cần phân tích, 
 phẩm để làm cho nội 
bằng chứng. luận điểm, lí lẽ, trích dẫn danh ngôn, nhận 
 dung bài viết thêm 
 bằng chứng. định về tác giả, tác 
 phong phú.
 phẩm,... d. Kiểm tra và chỉnh sửa
 • Đọc lại đoạn văn, bài văn đã viết
 • Đánh giá bài viết và chỉnh sửa 
 theo bảng kiểm Bảng kiểm
 BẢNG KIỂM BÀI VĂN PHÂN TÍCH MỘT ĐOẠN TRÍCH TÁC 
 PHẨM VĂN HỌC Chưa Rất 
 Đạt Tốt
 (Phân tích đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích đạt tốt
 (trích Truyện Kiều của Nguyễn Du)
 Mở bài bằng chữ viết hoa lùi vào đầu dòng/ có thể 
 trích dẫn thơ
Mở bài 
 Giới thiệu được khái quát tác phẩm Truyện Kiều và 
 đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích. BẢNG KIỂM BÀI VĂN PHÂN TÍCH MỘT ĐOẠN TRÍCH TÁC PHẨM VĂN 
 HỌC Chưa Rất 
 Đạt Tốt
 (Phân tích đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích đạt tốt
 (trích Truyện Kiều của Nguyễn Du)
 Phân tích được đặc điểm nội dung
 Nêu được các nội dung cụ thể làm rõ cho luận đề, chủ 
 đề (nỗi nhớ thương và diễn biến tâm trạng của Kiều khi 
 ở lầu Ngưng Bích)
 Thân Tập trung phân tích cảm xúc, tâm trạng của nhân vật 
 bài Thúy Kiều
 Nêu được các lí lẽ và bằng chứng tiêu biểu, thuyết 
 phục; biết kết hợp nhiều phương thức biểu đạt và các 
 thao tác phân tích, giải thích, chứng minh, so sánh,.... BẢNG KIỂM BÀI VĂN PHÂN TÍCH MỘT ĐOẠN TRÍCH TÁC PHẨM 
 VĂN HỌC Chưa Rất 
 Đạt Tốt
 (Phân tích đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích đạt tốt
 (trích Truyện Kiều của Nguyễn Du)
 Phân tích được một số nét đặc sắc nghệ thuật
 Cách sử dụng thể thơ lục bát
 Những nét đặc sắc trong nghệ thuật lựa chọn không 
 gian, thời gian và các hình ảnh.
Thân 
 bài Nghệ thuật sử dụng ngôn từ (biện pháp nghệ thuật, lựa 
 chọn từ ngữ ) và bút pháp miêu tả độc thoại nội tâm 
 nhân vật
 Chỉ ra mối quan hệ giữa hình thức và nội dung, từ đó 
 làm rõ giá trị của các yếu tố hình thức trong việc thể 
 hiện nội dung, chủ đề của đoạn trích. BẢNG KIỂM BÀI VĂN PHÂN TÍCH MỘT ĐOẠN TRÍCH TÁC PHẨM 
 VĂN HỌC Chưa Rất 
 Đạt Tốt
 (Phân tích đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích đạt tốt
 (trích Truyện Kiều của Nguyễn Du)
 Nêu những suy nghĩ và cảm xúc của bản thân về nội 
 dung và nghệ thuật của đoạn trích Kiều ở lầu 
Kết bài
 Ngưng Bích.
 Trình bày thành 1 đoạn hoàn chỉnh
 Không mắc lỗi chính tả, dùng từ, đặt câu
 Cách mở bài lôi cuốn, hấp dẫn
Diễn đạt Cách kết bài đặc sắc, ấn tượng.
 Sử dụng hiệu quả các phép liên kết để tạo sự mạch lạc 
 cho bài viết 2. Rèn luyện kĩ năng viết: Phân tích văn học
 • Đọc SGK tr.47 và hoàn thiện PHT số 2 – Tìm 
 hiểu cách thức phân tích văn học.
 • Hình thức: Nhóm đôi
 • Thời gian:
 + Nhiệm vụ 1: 2 phút
 + Nhiệm vụ 2: 3 phút 2. Rèn luyện kĩ năng viết: Phân tích văn học
 “Tám câu thơ, mỗi cặp câu gợi ra một nỗi buồn sâu thẳm. 
“Buồn trông” là buồn mà nhìn xa, nhưng cũng là buồn mà trông 
ngóng một cái gì mơ hồ sẽ đến làm thay đổi tình trạng hiện tại. 
Hình như nàng mong một cánh buồm, nhưng cánh buồm chỉ thấp 
thoáng, xa xa, không rõ như một ước vọng mơ hồ, mỗi lúc một xa, 
Nàng lại trông ngọn nước [ ], ngọn sóng xô đẩy cánh hoa phiêu 
dạt, không biết về đâu. [ ]
 Tám câu thơ, câu nào cũng vừa thực vừa hư, vừa là thực cảnh, 
vừa là tâm cảnh. Toàn là hình ảnh về sự vô vọng, sự dạt trôi, sự 
bế tắc và sự chao đảo, nghiêng đổ. Đây chính là lúc mà tình cảm 
Kiều trở nên mong manh và yếu đuối nhất, là lúc mà nàng dễ rơi 
vào cạm bẫy ”. 2. Rèn luyện kĩ năng viết: Phân tích văn học
 “Tám câu thơ, mỗi cặp câu gợi ra một nỗi buồn sâu thẳm. 
“Buồn trông” là buồn mà nhìn xa, nhưng cũng là buồn mà trông 
 Chỉ ra những đặc sắc 
ngóng một cái gì mơ hồ sẽ đến làm thay đổi tình trạng hiện tại. nghệ thuật:
Hình như nàng mong một cánh buồm, nhưng cánh buồm chỉ thấp • Điệp “Buồn 
thoáng, xa xa, không rõ như một ước vọng mơ hồ, mỗi lúc một xa, trông”
 • Hình ảnh thơ
Nàng lại trông ngọn nước [ ], ngọn sóng xô đẩy cánh hoa phiêu 
dạt, không biết về đâu. [ ]
 Tám câu thơ, câu nào cũng vừa thực vừa hư, vừa là thực cảnh, Đánh giá về giá trị 
vừa là tâm cảnh. Toàn là hình ảnh về sự vô vọng, sự dạt trôi, sự của đặc sắc nghệ 
 thuật đó trong việc 
bế tắc và sự chao đảo, nghiêng đổ. Đây chính là lúc mà tình cảm thể hiện nội dung tư 
Kiều trở nên mong manh và yếu đuối nhất, là lúc mà nàng dễ rơi tưởng
vào cạm bẫy ”. 2. Rèn luyện kĩ năng viết: Phân tích văn học
 • Phân tích văn học là chia tách đối tượng (tác phẩm văn, thơ, hí, 
 kịch) thành nhiều phần, xem xét từ nhiều bình diện (nội dung, nghệ 
 thuật); từ đó chỉ ra giá trị (cái hay, cái đẹp, ý nghĩa và tác dụng) 
 của đối tượng ấy.
 • Khi phân tích tác phẩm văn học cần thấy được sự gắn bó giữa nội 
 dung và hình thức.
+ Chỉ ra yếu tố nghệ thuật đặc sắc.
+ Chỉ ra tác dụng của chúng trong việc thể hiện nội dung.