Bài giảng Ngữ Văn 8 - Bài 8: Truyện lịch sử và tiểu thuyết - Đọc: Bên bờ thiên mạc

 1. KHỞI ĐỘNG
GƯƠNG MẶT THÂN QUEN
 • GV đưa ra ba dữ kiện liên quan đến 
 nhân vật cần phải đoán. HS sau khi 
 trả lời mỗi dữ kiện có thể đoán luôn 
 tên nhân vật đó là ai. 
 • Thời gian trả lời mỗi sự kiện là 30s. Dữ kiện 1: Ông được vua Trần Thái Tông nhận làm phò mã - là 
 chồng của công chúa Thụy Bảo và được phong tước là Bảo 
Ông là ai? Nghĩa Vương, thuộc vào hàng tước vị cao nhất ở thời nhà Trần
 Dữ kiện 2: Trong cuộc kháng chiến chống quân Mông-
 Nguyên lần thứ hai, ông được giao chỉ huy, tổ chức chặn 
 đánh quân giặc tại Thiên Mạc một cứ điểm chiến lược 
 nằm án ngữ con đường thủy.
 Dữ kiện 3: Ông có một câu nói nổi tiếng khi rơi vào tay địch: 
 “Ta thà làm qủy nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc”. BÀI 8: TRUYỆN LỊCH SỬ 
 VÀ TIỂU THUYẾT
 ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
 BÊN BỜ 
 THIÊN MẠC 2. ĐỌC VĂN BẢN
 Thi đọc diễn cảm
 GV chọn 3 nhóm HS lên 
 đọc một đoạn tiêu biểu 2. ĐỌC VĂN BẢN
 Đọc diễn cảm văn bản Bên bờ Thiên Mạc
 Tiêu chí Có Không
 Đọc trôi chảy, không bỏ từ, thêm từ.
 Đọc to, rõ bảo đảm trong không gian lớp học, cả lớp cùng nghe được.
 Tốc độ đọc phù hợp.
 Sử dụng giọng điệu khác nhau để thể hiện được cảm xúc của người kể 
 chuyện đối với nhân vật, sự việc. 2. ĐỌC VĂN BẢN
Trần Quốc Tuấn đã giao nhiệm vụ gì cho 
Hoàng Đỗ?
• Trần Quốc Tuấn đã giao nhiệm vụ đưa 
 tin đến tướng quân Trần Quang Khải 
 cho Hoàng Đỗ. 2. ĐỌC VĂN BẢN
Khi nhận được nhiệm vụ, thái độ của 
Hoàng Đỗ như thế nào?
• Hoàng Đỗ cảm thấy băn khoăn, sợ 
 không đảm đương được nhiệm vụ này. 2. ĐỌC VĂN BẢN
Phần thưởng xứng đáng mà Trần Bình Trọng 
đã trao cho cậu bé Hoàng Đỗ là gì?
• Phần thưởng xứng đáng mà Trần Bình 
 Trọng đã trai cho cậu bé Hoàng Đỗ là việc 
 xóa bỏ thân phận nô tì của cậu, cho cậu 
 làm một người dân tự do. 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 3.1 Tác giả, văn bản
 Nhiệm vụ:
Học sinh chia sẻ hiểu biết về tác giả và tác phẩm. 
 (HS thực hiện tìm hiểu ở nhà) b. Văn bản
Đoạn trích Bên bờ Thiên Mạc thuộc chương 4, 
phần 2, kể về việc Trần Quốc Tuấn giao nhiệm 
vụ hết sức nghiêm trọng và tuyệt mật cho 
Hoàng Đỗ, con ông già Màn Trò, một nô tì ở 
vùng thiên Mạc. Trước giờ chia tay, Trần Bình 
Trọng đã xoá vết xăm nô tì trên trán Hoàng Đỗ 
để cậu bé trở thành người dân bình thường 3.2. Khám phá văn bản
• HS thực hiện theo nhóm đôi, thực hiện PHT 
 số 01 Tìm hiểu đặc trưng truyện lịch sử qua 
 đoạn trích Bên bờ Thiên Mạc.
• Thời gian: 5 phút a. Đặc trưng thể loại truyện lịch sử trong văn bản
 Yếu tố Biểu hiện trong văn bản
 Trần Quốc Tuấn, Trần Bình Trọng có thật trong lịch sử; cha con Hoàng 
 Nhân vật
 Đỗ là nhân vật hư cấu
 Bối cảnh Viết về những người anh hùng thời nhà Trần trong cuộc kháng chiến 
 lịch sử chống quân Mông-Nguyên lần thứ 2 (năm 1285).
Cốt truyện Đa tuyến Yếu tố Biểu hiện trong văn bản
 Phù hợp với bối cảnh của giai đoạn lịch sử thời nhà Trần mà truyện tái hiện. Tác 
 giả đã tái hiện được không khí, sự kiện và con người lịch sử thời nhà Trần một 
 Ngôn ngữ cách sinh động. Trong đoạn trích Bên bờ Thiên Mạc có các từ ngữ chỉ tước hiệu 
 thời phong kiến như: Quốc công, Thượng tướng quân,... hay từ ngữ tái hiện được 
 không khí thời Trần: con đường qua Màn Trò, vượt xong bãi lầy, trận phá vây ải,...
 Cảm hứng Người viết thể hiện sự ngợi ca, trân trọng người anh hùng Trần Bình Trọng và vua 
 chủ đạo Quang Trung sáng suốt, thấu hiểu lòng người.
Thông điệp / • Trân trọng, ngợi ca, biết ơn công lao của những người anh hùng dựng nước.
 bài học • Cần có ý thức trách nhiệm, nghĩa vụ của bản thân đối với đất nước. Nhiệm vụ:
• HS báo cáo nhiệm vụ đã tìm hiểu 
 trước ở nhà theo phiếu gợi dẫn
• 4 nhóm, mỗi nhóm báo cáo nhiệm 
 vụ của nhóm mình trong thời gian 
 tối đa 5 phút/nhóm Nhóm 4
 Đề tài, chủ đề 
 Nhóm 1
 Nhóm 3 của văn bản Bên 
Xác định cốt Nhóm 2 bờ Thiên Mạc; 
 Lập profile 
truyện văn bản chia sẻ suy nghĩ 
 Tìm hiểu nhân tướng Trần Quốc 
Bên bờ Thiên Mạc. của cá nhân 
 vật người anh Tuấn và Hoàng 
Theo em, cốt được gợi ra từ 
 hùng Trần Bình Đỗ (lời nói, suy 
truyện trong đoạn văn bản
 Trọng (lời nói, nghĩ, hành động, 
trích này là cốt 
 suy nghĩ, hành phẩm chất)
truyện đơn tuyến động, phẩm chất)
hay đa tuyến? Vì 
sao? b. Cốt truyện
Trần Quốc Tuấn giao nhiệm vụ hết sức quan trọng và tuyệt mật cho Hoàng Đỗ, 
con ông già Màn Trò, một nô tì ở vùng Thiên Mạc. 
Trước giờ chia tay, Trần Bình Trọng đã xoá vết xăm nô tì trên trán Hoàng Đỗ để 
cậu bé trở thành người dân tự do.
 Cốt truyện đa tuyến c. Nhân vật
Nhân vật Trần Bình Trọng “Em hãy quỳ xuống và ngẩng mặt lên!”, “Lòng em 
 hẳn khao khát điều này”; “Hoàng Đỗ! Kể từ lúc này, 
 Lời
 em không còn là một nô tì nữa. Kể từ lúc này, em là 
 nói
 em nuôi của ta! Em có bằng lòng không?”
 đưa cha con Hoàng Đỗ về gặp Trần Quốc Tuấn, 
 “dùng mũi kiếm rạch lên trán Hoàng Đỗ thành một 
 Suy ô vuông nhỏ và lột làn da có thích chàm ba chữ 
 nghĩ “Quan trung khách”, ba chữ phân biệt những người 
 dân tự do với các nô tì thân phận gần như loài vật c. Nhân vật Hành động:
Nhân vật Trần Bình Trọng
 “dùng mũi kiếm rạch lên trán Hoàng Đỗ thành một ô 
 vuông nhỏ và lột làn da có thích chàm ba chữ “Quan 
 trung khách”, ba chữ phân biệt những người dân tự do 
 với các nô tì thân phận gần như loài vật”, “cắt một vạt 
 áo chiến của mình và dùng thuốc dấu buộc trán cho 
 Hoàng Đỗ”, “đặt hai tay lên đôi vai của cậu bé và nói với 
 tất cả niềm xúc động, trìu mến”, “ôm cậu bé vào lòng”
 Trần Bình Trọng là vị tướng tài năng, rất giỏi nhìn người, có sự thấu hiểu 
 cho những người dưới trướng mình. Nhân vật Trần Quốc Tuấn
c. Nhân vật “Ta cũng đã nghĩ trước điều đó rồi. Khi ấy, cháu sẽ 
 Lời trao cái khoá bạc này cho Thượng tướng quân. 
 nói Thượng tướng quân suy nghĩ rồi sẽ hiểu được ý ta. 
 Nếu vật này có rơi vào tay quân Nguyên, chúng cũng 
 không thể nào ngờ được rằng chiếc khoá bạc có liên 
 quan gì đến vận nước đâu.”
 Suy 
 nghĩ hài lòng vì Hoàng Đỗ tỏ ra hiểu ý
 Trần Quốc Tuấn trao viên sáp cho Hoàng Đỗ, chăm chú ngắm 
 Hành 
 cậu bé, nheo mắt cười, ông móc trong bọc ra một vật và khẽ 
 động
 rung cổ tay. Nhân vật Trần Quốc Tuấn
c. Nhân vật
 Trần Quốc Tuấn có tư thế bình tĩnh, ung dung, 
 tự tại của người đứng đầu trong cuộc chiến 
 tranh, biết đặt niềm tin đúng người để giao 
 nhiệm vụ quan trọng.