Bài giảng Ngữ Văn Lớp 9 - Chương trình ôn tập - Năm học 2019-2020 - Nguyễn Thị Kim Xuyến

 I. CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI 
Phương Phương Phương Phương Phương
 châm châm về châm châm châm
 về cách
 chất quan hệ lịch sự
 lượng thức ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
I/ CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI: 
 2. Phương châm về chất. 
 Khi giao tiếp đừng nói những điều mà mình không tin là 
 đúng hay không có bằng chứng xác thực.
 Vd: 
 - Ăn ốc nói mò.
 - Ăn không nói có ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
I/ CÁC PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI: 
 4. Phương châm quan hệ. 
 Khi giao tiếp cần nói đúng vào đề tài, trành nói lạc đề .
 Vd: 
 - Ông nói gà, bà nói vịt.
 - Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược. ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
* BÀI TẬP:
1. Hãy cho biết các câu sau liên quan đến 
phương châm hội thoại nào đã học:
a. Nói có sách, mách có chứng => PC về chất
b. Nói băm nói bổ. => PC lịch sự
c. Nửa úp nửa mở . => PC cách thức
d. Đánh trống lảng. => PC quan hệ 4.Hãy cho biết lời của nhân vật trong câu chuyện sau 
vi phạm phương châm hội thoại nào?
 Đánh quân ngũ sách
 Lính huyện đi tuần đêm, bắt được đám đánh tổ tôm. 
Sáng hôm sau, đem lên công đường để tâng công.
 Quan chưa biết việc gì, cứ bảo nọc ra đánh. Lính cầm 
roi, hỏi:
- Bẩm quan, đánh bao nhiêu ạ?
 Quan đang dở ngủ dở thức mơ màng đến quân bài đánh 
cho cụ thượng ù lúc gà gáy, bảo:
- Đánh quân ngũ sách!
 => Vi phạm phương châm quan hệ ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
II/ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
II/ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG 
 Bài tập
 1. Cho biết nghĩa của từ "đầu" trong hai câu sau được chuyển nghĩa
 theo phương thức nào?
 a) Anh ta có cái đầu tuyệt vời, nhớ đến từng chi tiết. => Nghĩa gốc
 b) Đầu máy bay; đầu tủ, đầu bàn. => Nghĩa chuyển theo pt ẩn dụ ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
II/ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG 
 Bài tập
 3. Cho một vài ví dụ về từ mới được dùng gần đây?
 Quá cảnh, dạy học trực tuyến, thương hiệu, đường cao tốc
 4. Trong các từ sau đây từ nào mượn tiếng Hán, từ nào mượn của
 các ngôn ngữ Châu Âu: mãng xà, xà phòng, biên phòng, ô tô, tham
 ô, tô thuế, ra-đi-ô, ô xi, cà phê, phê bình, phê phán, ca nô, ca sĩ, nô
 lệ.
 - mãng xà, biên phòng, tham ô, tô thuế, phê bình, phê phán, 
 , ca sĩ, nô lệ. => Mượn tiếng Hán
 - ô tô, ra-đi-ô, ô xi, cà phê, ca nô => Mượn ngôn ngữ Châu Âu Lưu ý: Khi chuyển lời dẫn trực tiếp thành lời dẫn gián tiếp, cần: 
+ Bỏ dấu ngoặc kép, bỏ dấu hai chấm.
+ Có thể thêm các từ rằng, là trước lời dẫn. 
+ Thay đổi từ xưng hô cho phù hợp
VD: 
 a/ Bác Hồ có nói: “ Không có gì quý hơn độc lập, tư do.” 
 => Bác Hồ có nói rằng không có gì quý hơn độc lập, tư do. 
 b/ Trước khi đi, mẹ tôi dặn: “ Con nhớ nhắc em học bài nhé!”. 
 => Trước khi đi, mẹ tôi dặn là tôi nhớ nhắc em học bài. Bài tập
2. Tìm lời dẫn trong các câu và đoạn trích sau. Cho biết đó là lời nói 
hay ý nghĩ được dẫn và là lời dẫn trực tiếp hay lời dẫn gián tiếp.
a) Tôi có ngay cái ý nghĩ vừa non nớt vừa ngây thơ này: chắc chỉ 
người thạo mới cầm nổi bút thước.
 (Thanh Tịnh)
 => Ý nghĩ , là lời dẫn trực tiếp
b) Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: “Cô có cái nhìn sao mà xa 
xăm!”
 (Lê Minh Khuê)
 => lời nói , là lời dẫn trực tiếp
c) Cảm thấy bị xúc phạm, anh không nói gì, chỉ viết lên cát: “Hôm 
nay, người bạn tốt nhất của tôi đã làm khác đi những gì tôi nghĩ.”.
 (Theo Hạt giống tâm hồn, tập 4)
 => lời nói , là lời dẫn trực tiếp ÔN TẬP TIẾNG VIỆT 
III/ CÁCH DẪN TRỰC TIẾP VÀ CÁCH DẪN GIÁN TIẾP
 Bài tập
3. Thuật lại lời nhân vật Vũ Nương trong đoạn trích sau theo cách dẫn gián tiếp:
Nghe đến đấy, Vũ Nương ứa nước mắt khóc, rồi quả quyết đổi giọng mà rằng:
– Có lẽ không thể gửi hình ẩn bóng ở đây được mãi, để mang tiếng xấu xa.Vả chăng, ngựa 
Hồ gầm gió bắc, chim Việt đậu cành nam. Cảm vì nỗi ấy, tôi tất phải tìm về có ngày.
 (Nguyễn Dữ)
=> Nghe đến đấy, Vũ Nương ứa nước mắt khóc, rồi quả quyết đổi 
giọng mà nói rằng có lẽ không thể gửi hình ẩn bóng ở đây được 
mãi, để mang tiếng xấu xa.Vả chăng, ngựa Hồ gầm gió bắc, chim 
Việt đậu cành nam. Cảm vì nỗi ấy, nàng( Vũ Nương) tất phải tìm 
về có ngày.
 (Nguyễn Dữ) Bài tập
1. Phát hiện lỗi dùng từ sau và chữa lại cho đúng:
a. Anh em công nhân đã nhận đầy đủ tiền bù lao của mấy ngày
làm thêm ca.
b. Một kĩ sư người Nga là cha ruột của súng AK.
c. Trong chiến tranh, nhiều chiến sĩ cách mạng đã bị tra tấn hết
sức cực đoan.
d. Về khuya đường phố rất im lặng.
 a/ bù lao = thù lao
 b/ cha ruột = cha đẻ
 c/ cực đoan = dã man
 d/ im lặng = yên tĩnh, tĩnh lặng Câu 2 Xác định các lời thoại sau là lời dẫn trực tiếp 
hay gián tiếp?
a. Họa sĩ nghĩ thầm: "Khách tới bất ngờ, chắc cu cậu 
chưa kịp quét tước, dọn dẹp, chưa kịp gấp chăn màn 
chẳng hạn".
b. Nhưng chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối 
nhà tu hành, thanh tao theo kiểu nhà hiền triết ẩn dật. 4. Hãy cho biết lời của người trồng nho trong câu chuyện sau vi phạm 
phương châm hội thoại nào?
Người và chim sáo
Một hôm, người trồng nho bắt gặp trong vườn mình con sáo nhỏ đang rỉa những 
quả nho chín mọng trên cành. Ông bèn lớn tiếng nhiếc móc con chim kia là đồ 
trộm cắp đáng khinh. Chim bèn hỏi lại:
- Thế nếu không có tôi bắt sâu bọ suốt mùa qua thì liệu có vườn quả hôm nay 
không?
- Mi ăn sau bọ như người ta ăn thịt trứng. Ta không đòi hỏi trả tiền thì thôi, lại 
còn kể công sao?
- Một vài quả nho mà đổi được vườn nho, sao ông lại tiếc?
- Ta không cần mi, hãy cút đi, đồ ăn hại.
Người trồng nho giận dữ ném đất đánh đuổi chim đi.
Mùa sau, chim đi biệt không trở lại. Sâu bọ phá hết vườn nho không còn một lá. 
Bấy giờ, người trồng nho mới cất tiếng than: "Ôi, ta tiếc vài chùm nho nhỏ để 
làm mất cả vườn nho!". 6. Nêu các cách phát triển của từ vựng Tiếng
Việt ? 
Theo em từ vựng của một ngôn ngữ có thể
không thay đổi được không