Bài giảng Ngữ Văn Lớp 8 - Bài 20: Câu cầu khiến - Lưu Kim Quyên

 KIỂM TRA BÀI CŨ
-Trình bày đặc điểm hình thức, chức năng của câu nghi vấn ?
- Đặt một câu nghi vấn
 •HÌNH THỨC:
 + Có những từ nghi vấn: có không, sao, hay
 + Khi viết có dấu chấm hỏi (?) đặt ở cuối câu
 •CHỨC NĂNG :
 • Chức năng chính: Dùng để hỏi ? Trong những đoạn trích a,b câu nào là câu cầu 
 khiến hãy chỉ rõ?
 ? Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu cầu khiến ?
 ?Các câu cầu khiến trong đoạn trích dùng để làm gì?
a. Ông lão chào con cá và nói:
 - Mụ vợ tôi lại nổi cơn điên rồi. Nó không muốn làm bà nhất
phẩm phu nhân nữa, nó muốn làm nữ hoàng.
 Con cá trả lời:
 - Thôi đừng lo lắng. Cứ về đi. Trời phù hộ lão. Mụ già sẽ là 
 nữ hoàng. 
 ( Ông lão đánh cá và con cá vàng )
b. Tôi khóc nấc lên. Mẹ tôi từ ngoài đi vào. Mẹ vuốt tóc tôi và 
 nhẹ nhàng dắt tay em Thuỷ:
- Đi thôi con.
 ( Theo Khánh Hoài,Cuộc chia tay của những con búp bê ) * Xét ví dụ 2. (SGK/30)
 a. -Anh làm gì đấy?
 - Mở cửa. Hôm nay trời nóng quá.
 b. Đang ngồi viết thư, tôi bỗng nghe tiếng ai đó vọng vào:
 - Mở cửa !
 *. Nhận xét:
 Câu “Mở cửa” trong vd ( a) dùng để trả lời câu hỏi
 Anh làm gì đấy ?
 Ngữ điệu bình thường ->Câu trần thuật
“ Mở cửa ! ” trong câu (b) dùng để ra lệnh, yêu cầu 
mở cửa. Ngữ điệu được nhấn mạnh -> Câu nghi vấn
- Khác :ở ngữ điệu, chức năng * Bài tập nhanh: xác định câu cầu khiến và nêu chức năng.
 a. Tiến lên! Chiến sĩ, đồng bào. (ra lệnh)
 Bắc Nam sum họp xuân nào vui hơn. 
 (Hồ Chí Minh)
b. Đừng hút thuốc nữa nhé. (yêu cầu)
Xác định chức năng của các câu cầu khiến sau:
 a) Xung phong! (ra lệnh)
 b) Xin đừng đổ rác! (yêu cầu)
 c) Đề nghị mọi người giữ trật tự. (đề nghị)
 d) Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang (khuyên nhủ)
 Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu. 
 (Ca dao) *Bài tập 1. Em có nhận xét gì về chủ ngữ trong những câu trên? 
a) Hãy lấy gạo làm bánh mà lễ Tiên vương.
 (Bánh chưng, bánh giầy)
b) Ông giáo hút trước đi .
 (Nam Cao, Lão Hạc)
c) Nay chúng ta đừng làm gì nữa, thử xem lão Miệng có sống được 
không.
 (Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng)
*Gợi ý
+ Câu (a) : vắng CN, đó là: Lang Liêu.
+ Câu (b) : CN là: “ông giáo” ngôi thứ hai số ít.
+ Câu (c): CN là: “chúng ta”, ngôi thứ nhất số nhiều ( dạng ngôi 
gộp: có người đối thoại). 
- Chủ ngữ trong ba câu trên đều chỉ người đối thoại (hay người tiếp 
nhận câu nói) hoặc một nhóm người trong đó có người đối thoại. 2. Bài tập 2:
 Trong những đoạn trích sau, câu nào là câu cầu 
khiến ? Nhận xét sự khác nhau về hình thức 
biểu hiện ý nghĩa cầu khiến giữa những câu đó ? *Bài tâp 2. Nhận xét sự khác nhau về hình thức biểu hiện ý 
nghĩa cầu khiến giữa những câu.
a) "Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi ." 
 - Có từ ngữ cầu khiến:thôi, đi - vắng chủ ngữ.
b) "Các em đừng khóc."
 - Có từ ngữ cầu khiến: đừng - có chủ ngữ (Ngôi thứ 
 hai số nhiều)
c) "Đưa tay cho tôi mau!"; "Cầm lấy tay tôi này!"
 - Không có từ ngữ cầu khiến, chỉ có ngữ điệu cầu 
 khiến, vắng chủ ngữ. THẢO LUẬN NHÓM
 Xem bức tranh, hãy viết một đoạn văn hoặc 
đoạn hội thoại ngắn có sử dụng câu cầu khiến. Bài tập 5 (SGK/tr33)
 Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi .
 Đêm nay mẹ không ngủ được. Ngày mai là ngày khai trường con vào lớp 
Một. Mẹ sẽ đưa con đến trường, cầm tay con dắt qua cánh cổng, rồi buông tay 
mà nói: “ Đi đi con! Hãy can đảm lên! Thế giới này là của con. Bước qua cánh 
cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra .”
 (Theo Lí Lan, Cổng trường mở ra)
 Trả lời:
 FSo sánh ý nghĩa của 2 câu : “ Đi đi con! ” và “Đi thôi con.”
 -“ Đi đi con! ” Chỉ có người con đi.
 -“ Đi thôi con. ” Cả hai mẹ con cùng đi.
  Hai câu này có thể thay thế cho nhau được không?
 -Hai câu này không thể thay thế cho nhau được vì có ý nghĩa rất khác 
 nhau.
 -“ Đi đi con! ” người mẹ khuyên con vững tin bước vào đời.
 -“ Đi thôi con. ” người mẹ bảo con đi cùng mình. 
HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ
 - Học bài , làm bài tập 4,5 SGK
 - Xem trước bài : Câu cảm thán