Bài giảng Ngữ Văn 7 - Bài 9: Tùy bút và tản văn - Đọc: Trưa tha hương

 1. CHUẨN BỊ ĐỌC
 Lời ru xưa
 v=3TsmBAnJKHk • Hãy chia sẻ cảm xúc của em sau khi 
 nghe bài hát ru trên? 
• Em đã từng được bà hay mẹ hát ru 
 chưa? Cảm xúc của em khi được nghe 
 hát ru là gì? BÀI 9:
TÙY BÚT VÀ TẢN VĂN
 Trưa tha hương 2. ĐỌC VĂN BẢN
 • GV đọc mẫu đoạn đầu từ đầu đến “phòng bên cạnh”
 • Sau đó gọi 2 học sinh đọc các phần còn lại
 Tiêu chí Có Không
 Đọc trôi chảy, không bỏ từ, thêm từ.
 Đọc to, rõ bảo đảm trong không gian lớp học, cả lớp cùng nghe được.
 Tốc độ đọc phù hợp.
 Sử dụng giọng điệu khác nhau để thể hiện được cảm xúc của người 
 viết đối với nhân vật, sự việc. 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 Nhiệm vụ 1: 
 HS chia sẻ thông tin về tác giả và 
 tác phẩm. 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 3.1 Tác giả, tác phẩm
 • Năm sinh: 1918
 • Quê quán: Thùy Nguyên, Hải Phòng.
 • Thể loại sáng tác: truyện ngắn, ký, tùy bút.
a. Tác giả Trần Cư • Phong cách sáng tác: chứa đầy cảm xúc về 
 tất cả những khía cạnh trong cuộc sống của 
 tác giả.
 • Tác phẩm tiêu biểu: Trưa tha hương (1943), 
 Trên lái thần (1944), . 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN 3.1 Tác giả, tác phẩm
 b. Tác phẩm
 *Xuất xứ: In trong “Bình luận 6 giờ”, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2017.
 *Bố cục: 3 phần
 • Phần 1 (Từ đầu đến “xanh dịu trên rèm cửa”): Tình huống, địa điểm , 
 thời gian của câu chuyện.
 • Phần 2 (Tiếp đến “nguyên vẹn trong câu hát ru em”): Những âm 
 thanh quen thuộc đưa nhân vật trở về với những kỉ niệm xưa cũ ở 
 quê hương.
 • Phần 3 (Còn lại): Câu hát ru quen thuộc, đầy kí ức về quê hương. 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
Nhiệm vụ 2: 
 • HS báo cáo nhiệm vụ đã tìm hiểu trước ở nhà theo phiếu gợi 
 dẫn (theo nhóm)
 • 5 phút/nhóm
 • Các thành viên đều phải làm việc cá nhân ở nhà với toàn bộ 
 phiếu, sau đó mới thảo luận nhóm theo nhiệm vụ chung 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN Nhóm 2
 Nhóm 1 • Tình cảm của tác giả dành 
 cho điệu hát ru được bộc lộ 
 • Nhân vật “tôi” nghe trực tiếp hay gián tiếp? Tìm 
 được điệu hát ru trong một số đoạn văn thể hiện rõ 
 tình huống nào? Em tình cảm xúc động và 
 đánh giá như thế nào những suy nghĩ sâu lắng 
 về tình huống đó? của tác gải khi nghe điệu 
 • Tiếng hát ru đã làm hát ru.
 nhân vật “tôi” nhớ và • Em nhận xét gì về cái “tôi” 
 thấy điều gì? trữ tình của tác giả? 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 Nhóm 4
 Nhóm 3
 • Có một bạn nói: “Hát ru 
 Chứng minh văn bản “Trưa nghe thật nhàm chán và 
 tha hương” mang đặc nhạt nhẽo.” Sau khi học 
 trưng của ngôn ngữ tùy bút. xong văn bản, em sẽ chia 
 sẻ với bạn đó điều gì?
 • Thông điệp mà văn bản 
 muốn gửi gắm đến chúng 
 ta là gì? 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 3.2 Khám phá văn bản
 a. Chất trữ tình
 * Tình huống, địa điểm, thời gian của câu chuyện
 * Tiếng hát ru gợi nhắc lại những kỉ niệm tuổi thơ 
 ở quê hương
 * Tiếng hát ru quen thuộc, đầy kí ức về quê 
 hương 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 3.2 Khám phá văn bản
 * Tình huống, địa điểm, thời gian của câu chuyện
 - Thời gian: Một buổi trưa lung linh
 - Địa điểm:
 • Ở Chúp, bên kia bờ Cửu Long Giang
 • Ở nhà một người bạn Nam Kỳ
 - Tình huống: Nhân vật tôi nằm nghỉ trưa ở nhà người bạn, trước 
 không gian trưa vắng lặng và âm thanh tiếng ru quen thuộc.
 - Cảnh vật: “Một cách cửa bếp còn mở .xanh dịu trên rèm cửa” 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 3.2 Khám phá văn bản
 Tiếng hát ru gợi nhắc lại những kỉ niệm tuổi thơ ở quê hương
 - Âm thanh:
 • Tiếng dây thừng căng thẳng cọ vào guốc võng kẽo kẹt nghe buồn nản lạ.
 • Tiếng võng đưa kẽo kẹt như nạo
 • Một giộng ru em nổi lên – một giọng người Bắc.
 -> “Tự nhiên tôi thấy nhớ nhà”, “tôi bỗng nhớ nhà như một đứa trẻ”
 -> Nhớ về những kỉ niệm ngày xưa với thầy, mẹ, với vú em
 → Tiếng hát ru đã giúp nhan vật “tôi” nhận ra sự hạnh phúc giản dị, bình 
 thường luôn hiện diện trong gia đình mình nhưng nay đi xa nhân vật “tôi” mới 
 hiểu. 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 3.2 Khám phá văn bản
 * Tiếng hát ru quen thuộc, đầy kí ức về quê hương
- Khung cảnh quen thuộc của quê hương ở xứ Bắc:
 • Những làng tre xanh bên ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ 
 quạ.
 • Những đêm trăng trai gái hát trống quân.
 • Những đêm chèo ngày vào đám của quê hương.
→ Những âm thanh quen thuộc ở quê hương vẫn còn mãi trong tâm 
hồn những người con xa xứ, dù đi tới đâu, ở bất cứ nơi nào vẫn nhớ tới 
quê hương thân yêu của mình. 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 3.2 Khám phá văn bản
b. Cái “tôi” của tác giả
 • Tác giả yêu và nhớ da diết điệu 
 hát ru của quê hương.
 • Tình cảm ấy được bộc lộ trực 
 tiếp qua các từ ngữ: “nhớ”, “xúc 
 động”, “nhớ nhà như một đứa 
 trẻ”, “thấm thía và buồn mang 
 mang”. 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 3.2 Khám phá văn bản
 c. Ngôn từ
 • Từ ngữ giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu: “Nắng sưởi trên tàu lá chuối xanh 
 non, chỗ xanh trong, chỗ láng bóng như mạ bạc, phản chiếu lên trần bếp 
 một thứ ánh sáng rất dịu,...”
 • Biện pháp điệp ngữ, liệt kê: “Rồi xứ Bắc, với những làng tre xanh trên 
 ruộng lúa, với các cô thôn nữ khăn mỏ qquaj, những đêm trăng trai gái 
 hát trống quân, những đêm chèo ngày vào đám,...”
=> Ngôn ngữ giàu chất thơ, chất trữ tình 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 Nhiệm vụ 3: 
 Học sinh thực hiện 
 1. Kết thúc văn bản có cá nhân 3. Em đã xa quê hương 
 câu: “Thì ra, cho dù có bao giờ chưa? Nếu đã 
 đi quanh thế giới này đi từng xa quê, điều gì ở 
 quê hương khiến em 
 nữa, trong khi Trái Đất 2. Em hiểu như 
 nhớ nhất? Hãy chia sẻ 
 mang ta, ta cũng mang thế nào về điệu 
 cho các bạn cùng biết.
 trong lòng cả một thế hát ru miền Bắc? 
 giới”. Em hiểu câu văn 
 trên như thế nào? 3. KHÁM PHÁ VĂN BẢN
 3.2 Khám phá văn bản
 d. Chia sẻ bài học về cách nghĩ và ứng xử của cá nhân
 Yêu quê hương, trân 
 Tự hào về một 
 trọng những kỉ niệm 
 trong những nét 
 thơ ấu
 văn hóa truyền 
 thống – “điệu hát 
 ru” 4. LUYỆN TẬP
Khái quát đặc điểm thể loại tùy bút 
qua văn bản "Trưa tha hương" và rút 
 ra kinh nghiệm đọc Những biểu hiện trong 
 Đặc điểm của tùy bút
 Trưa tha hương
 Dựa trên một nét chấm • Tiếng hát ru gợi nhắc lại những kỉ niệm tuổi thơ ở 
 Tính 
 phá để đưa ra tâm trạng, quê hương
trữ tình
 chủ kiến của mình • Tiếng hát ru quen thuộc, đầy kí ức về quê hương
 • Tác giả yêu và nhớ da diết điệu hát ru của quê 
 Nhẹ nhàng, lặng lẽ hay 
 hương.
 Cái tôi sôi nổi; quyết liệt; sung 
 • Tình cảm ấy được bộc lộ trực tiếp qua các từ 
cá nhân sướng hay buồn rầu, căm 
 ngữ: “nhớ”, “xúc động”, “nhớ nhà như một đứa 
 giận, 
 trẻ”, “thấm thía và buồn mang mang”.
 Ngôn Giàu hình ảnh, giàu chất • Từ ngữ giàu hình ảnh, giàu nhịp điệu
 ngữ thơ • Biện pháp điệp ngữ, liệt kê