Chuyên đề Vận dụng một số kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy môn Địa lí Lớp 5

 đưa ra bản đồ để học sinh chỉ vị trí, địa danh của từng vùng miền nhưng phần đông giáo viên 
ít chú ý đến việc rèn luyện kỹ năng cho học sinh như: sử dụng bản đồ, lược đồ, bảng số liệu.
 Một số giáo viên vẫn còn có quan điểm cho rằng những kĩ thuật dạy học tích cực rất 
khó áp dụng vào giảng dạy trong thời gian từ 35-40 phút trên lớp nên cũng rất ít sử dụng các 
kĩ thuật này
 Số ít học sinh tích cực thảo luận nhóm và đã đem lại hiệu quả trong quá trình lĩnh hội 
kiến thức.
 Vẫn còn một số học sinh chưa có sự say mê học tập. Một bộ phận học sinh thường 
xuyên không chuẩn bị bài ở nhà, trên lớp các em thiếu tập trung suy nghĩ, cho nên không 
nắm vững được nội dung bài học. 
 Một số học sinh chỉ có thể trả lời được những câu hỏi dễ, đơn giản (như trình bày), 
còn một số câu hỏi tổng hợp, phân tích, giải thích, so sánhthì còn rất lúng túng hoặc trả lời 
mang tính chất chung chung.
 III. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 1. Khái niệm và ý nghĩa của việc sử dụng “Kỹ thuật dạy học tích cực” trong dạy 
học địa lí lớp 5
 1.1. Kỹ thuật dạy học tích cực là gì?
 Các kỹ thuật dạy học tích cực là những kỹ thuật dạy học có ý nghĩa đặc biệt trong việc 
phát huy sự tham gia tích cực của HS vào quá trình dạy học, kích thích tư duy, sự sáng tạo và 
sự cộng tác làm việc của HS. Các kỹ thuật dạy học tích cực mà tôi trình bày sau đây được áp 
dụng thuận lợi trong làm việc theo nhóm. Tuy nhiên chúng cũng có thể được kết hợp thực 
hiện trong các hình thức dạy học toàn lớp nhằm phát huy tính tích cực của HS tuỳ thuộc vào 
sự vận dụng của mỗi giáo viên. Các kỹ thuật sau đây cũng được nhiều tài liệu gọi là các 
PPDH:
 Kĩ thuật “Khăn trải bàn”
 Kĩ thuật “Các mảnh ghép" ...
 Kỹ thuật “KWL” 
 Kỹ thuật “Sơ đồ tư duy”
 Kỹ thuật "Động não" ...
 Kỹ thuật "bể cá" ......
 Kỹ thuật “tia chớp”.
 Kỹ thuật "3 lần 3"
 Kỹ thuật đặt câu hỏi
 Kỹ thuật “Hỏi và trả lời”
 1.2. Ý nghĩa của việc sử dụng “Kỹ thuật dạy học tích cực” trong dạy học địa lí 
lớp 5
 Tổ chức hoạt động này là sự trao đổi ý kiến về một vấn đề giữa học sinh, giáo viên 
cũng như học sinh với nhau nên nó có ý nghĩa về cả hai mặt:
 - Về phía học sinh: 
 2 + Nhóm 1: Nhiệm vụ A 
 + Nhóm 2: Nhiệm vụ B
 + Nhóm 3: Nhiệm vụ C
 Mỗi cá nhân làm việc độc lập trong khoảng vài phút, suy nghĩ về câu hỏi, chủ đề và ghi 
lại những ý kiến của mình.
 Khi thảo luận nhóm phải đảm bảo mỗi thành viên trong từng nhóm đều trả lời được tất 
cả các câu hỏi trong nhiệm vụ được giao và trở thành chuyên gia của lĩnh vực đã tìm hiểu và 
có khả năng trình bày lại câu trả lời của nhóm ở vòng 2.
 Vòng 2: Nhóm mảnh ghép
 Hình thành nhóm mới khoảng từ 3-6 người (bao gồm 1-2 người từ nhóm 1; 1-2 từ nhóm 
2; 1-2 người từ nhóm 3), gọi là nhóm mảnh ghép.
 Các câu hỏi và câu trả lời của vòng 1 được các thành viên trong nhóm mới chia sẻ đầy 
đủ với nhau.
 Khi mọi thành viên trong nhóm mới đều hiểu, được tất cả nội dung ở vòng 1 thì nhiệm 
vụ mới sẽ được giao cho các nhóm để giải quyết (lưu ý nhiệm vụ mới này phải gắn liền với 
kiến thức thu được ở vòng 1)
 c) Vận dụng kỹ thuật “mảnh ghép” trong giảng dạy địa lí lớp 5:
 Trong quá trình giảng dạy địa lí lớp 5, có thể áp dụng kỹ thuật “mảnh ghép” vào 1 số bài 
sau:
 TUẦN LỚP TÊN BÀI TÊN HĐ SỬ DỤNG KT MẢNH GHÉP
 5 5 Vùng biển nước ta HĐ 3: Vai trò của biển
 HĐ 1: Các loại đất chính ở Việt Nam
 6 5 Đất và rừng
 HĐ 3: Các loại rừng ở nước ta
 HĐ 2: Ôn tập về đặc điểm của các yếu tố tự nhiên 
 7 5 Ôn tập
 VN
 15 5 Thương mại và du lịch HĐ3: HĐ thương mại của nước ta
 ..  .. 
 * Ví dụ: Bài 5 – lớp 5: Vùng biển nước ta
 Cách tiến hành: 
 4 Trong chương trình Địa lí 5 có thể sử dụng kỹ thuật khăn trải bàn vào tất cả các bài 
học. Tuy nhiên kỹ thuật này cũng mất nhiều thời gian nên trong giảng dạy có thể sử dụng vào 
một số bài với những câu hỏi thảo luận là câu hỏi mở như sau:
 TIẾT LỚP TÊN BÀI TÊN HĐ ND THẢO LUẬN
 Lũ lụt, hạn hán gây ra 
 HĐ 3: Ảnh hưởng của khí những thiệt hại gì cho đời 
 3 5 Khí hậu
 hậu sống và sản xuất?
 HĐ1: Nước ta có mạng 
 Nêu đặc điểm của sông 
 4 5 Sông ngòi lưới sông ngòi dày đặc và 
 ngòi nước ta
 sông có nhiều phù sa
 Em hãy tìm những đặc 
 HĐ1: Đặc điểm của vùng 
 5 5 Vùng biển nước ta điểm tiêu biểu của vùng 
 biển nước ta
 biển VN
 Vì sao nước ta trồng nhiều 
 HĐ2: Giá trị của lúa gạo 
 cây lúa gạo và trở thành 
 10 5 Nông nghiệp và các cây nông nghiệp 
 nước xuất khẩu nhiều lúa 
 lâu năm
 gạo trên thế giới
 . .  .. .
 * Ví dụ Bài: Khí hậu ở lớp 5
 Cách tiến hành:
 HĐ 3: Ảnh hưởng của khí hậu
 GV nêu yêu cầu và nhiệm vụ cụ thể: Lớp được chia thành các nhóm, mỗi nhóm 4 
người. Thực hiện nhiệm vụ sau: Lũ lụt, hạn hán gây ra những thiệt hại gì cho đời sống và 
sản xuất?
 Mỗi người ngồi vào vị trí như hình vẽ minh họa.
 6 Sơ đồ tư duy có thể sử dụng trong tất cả các bài học với các mức độ và nội dung khác 
nhau. Về mức độ sử dụng, có thể là một phần hoặc toàn phần. Về hoạt động sử dụng, có thể 
sử dụng trong phần kiểm tra bài cũ, giới thiệu bài mới, hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài, 
luyện tập củng cố và cả hoạt động chuẩn bị bài ở nhà của học sinh và trong kiểm tra thường 
xuyên định kì.
 * Ví dụ: Bài: Đất và rừng
 Cách tiến hành:
 HĐ 1: Các loại đất chính ở nước nước ta
 GV yêu cầu HS thực hiện nhiệm vụ: Hãy hoàn thành sơ đồ về các loại đất ở nước ta 
 CÁC LOẠI ĐẤT CHÍNH Ở VIỆT NAM
 Đất phe-ra-lít Đất phù sa
 Vùng phân Đặc điểm: 
 bố: Đồi - Màu đỏ hoặc vàng. Vùng phân Đặc điểm: 
 núi - Thường nghèo mùn. bố: Đồng - Do sông 
 Nếu hình thành trên đá bằng. ngòi bồi đắp.
 ba dan thì tơi xốp và - Màu mỡ.
 phì nhiêu.
 2.4. Kỹ thuật “3 lần 3”
 a) Khái niệm:
 Kĩ thuật “3 lần 3” là kỹ thuật lấy thông tin phản hồi nhằm huy động sự tham gia tích 
cực của học sinh.
 Trong giảng dạy địa lí, kỹ thuật này thường sử dụng đối với các vấn đề đánh giá ưu 
điểm, nhược điểm hoặc thuận lợi khó khăn của một nguồn lực nào đó trong phát triển kinh tế 
xã hội.
 b) Cách tiến hành:
 Học sinh được yêu cầu cho ý kiến phản hồi về một vấn đề nào đó như: Mỗi người cần 
viết ra 3 điều tốt, 3 điều chưa tốt, 3 đề nghị cải tiến
 Sau khi thu thập sẽ tiến hành xử lí và thảo luận về các ý kiến phản hồi
 c) Vận dụng kỹ thuật “3 lần 3” trong giảng dạy Địa lí 5
 Kĩ thuật “3 lần 3” có thể vận dụng vào một số bài sau:
 TIẾT LỚP TÊN BÀI TÊN HĐ
 4 5 Sông ngòi HĐ 3: Vai trò của sông ngòi
 5 5 Vùng biển nước ta HĐ 2: Đặc điểm của vùng biển 
 8 VI. KẾT LUẬN 
 Cùng với các PPDH và các kỹ thuật dạy học tích cực, các kỹ thuật trên là một trong số 
những kỹ thuật hiện đại giúp người giáo viên tiểu học gần gũi với học sinh, định hướng cho 
học sinh giải quyết vấn đề và xâu chuỗi những nội dung được học. Trên đây chỉ là một số 
kinh nghiệm cá nhân khi vận dụng các kỹ thuật này trong giảng dạy môn Địa lí lớp 5. Tôi tin 
rằng các thầy cô đã từng áp dụng các kỹ thuật này sẽ có nhiều chia sẻ hay hơn. Rất mong 
nhận được ý kiến đóng góp của các thầy cô để nội dung chuyên đề thêm hoàn chỉnh giúp cho 
giảng dạy đạt hiệu quả cao. Tôi xin chân thành cảm ơn
 Vĩnh Bình, ngày 18 tháng 5 năm 2020
 DUYỆT CỦA HIỆU TRƯỞNG NGƯỜI VIẾT CHUYÊN ĐỀ
 ..
 ... 
 ... Phan Kim Lê
 ...
 ... 
 10 HOẠT ĐỘNG KINH TẾ HOẠT ĐỘNG KINH TẾ
 Nông nghiệp Công nghiệp
 Khai 
 Sản 
 Trồng Chăn thác 
 xuất 
 trọt nuôi 
 khoáng ô tô 
 sản
 lúa, 
 trâu, 
 bông, 
 bò, than, 
 cao 
 lợn, dầu 
 su, 
 gia mỏ
 cây ăn 
 cầm
 quả
- Yêu cầu các nhóm báo cáo
- GV cùng HS nhận xét
* Bước 3: Gv phát phiếu học tập - Các nhóm tiếp tục thảo luận 
- Cho biết sự phân bố của một số ngành sản + HS quan sát hình 5, sử dụng chú giải để 
xuất chính của châu Á: nhận biết các kí hiệu về các hoạt động sản 
+ Nhóm 1: Trồng lúa mì, lúa gạo xuất 
+ Nhóm 2: Trồng bông; nuôi trâu, bò - Đại diện nhóm báo cáo kết quả thảo luận 
+ Nhóm 3: Sản xuất ô tô, khai thác dầu mỏ VD:
- GV hệ thống bằng bảng sau: + Nhóm 1: Trồng lúa mì, lúa gạo: Ca-dắc-
 Hoạt động kinh Phân bổ xtan, Ấn Độ, Trung Quốc, Đông Nam Á
 tế + Nhóm 2: Trồng bông; nuôi trâu, bò: Ca-
 Trồng lúa mì Ca-dắc-xtan, Ấn Độ, dắc-xtan, Ấn Độ, Trung Quốc
 Trung Quốc + Nhóm 3: Sản xuất ô tô, khai thác dầu mỏ: 
 Trồng lúa gạo Đông Nam Á, Trung Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc, Tây 
 Quốc, Ấn Độ Nam Á, Đông Nam Á
 Trồng bông Ca-dắc-xtan, Ấn Độ, - HS phát biểu
 Trung Quốc
 Nuôi trâu, bò Ấn Độ, Trung Quốc
 Sản xuất ô tô Nhật Bản, Hàn Quốc, 
 Trung Quốc
 Khai thác dầu Tây Nam Á, Nam Á, 
 mỏ Đông Nam Á
* Bước 4: + Nông nghiệp là ngành sản xuất chính của 
- Dựa vào bảng thống kê và lược đồ kinh tế đa số người dân châu Á
một số nước châu Á, em hãy cho biết
 nông nghiệp hay công nghiệp là ngành
 sản xuất chính của đa số người dân 
châu Á?
- Các sản phẩm nông nghiệp chủ yếu là gì? + Lúa gạo, lúa mì, thịt, trứng, sữa.
- Ngành công nghiệp nào phát triển mạnh ở + khai thác dầu mỏ, sản xuất ô tô, 
 12 - GV giới thiệu Xin-ga-po là nước có kinh - ...
tế phát triển 
Kết luận: Khu vực Động Nam Á có khí hậu 
gió mùa nóng, ẩm. Người dân trồng nhiều 
lúa gạo, cây công nghiệp, khai thác khoáng 
sản 
 DUYỆT CỦA HIỆU TRƯỞNG Vĩnh Bình, ngày 18 tháng 5 năm 2020
 PHÓ HIỆU TRƯỞNG NGƯỜI THỰC HIỆN
 (Đã duyệt)
 Võ Sơn Em Nguyễn Hồng Nhiên
 14